Алдаа оноо яриад байвал олныг дурдаж болно. Орчлон, хүний амьдрал өөрөө алдаа онооны бүтээл юм шүү дээ. Яахав ээ, үе үеийн Ерөнхийлөгчийг харааж зүхэх юм. Тэднээс хөгжил дэвшил, сайн сайхан амьдрал нэхэх юм. Энэ хэд маань аль аль нь эх орноо, тусгаар тогтнолоо тавиад туучихаагүй, Монгол Улсыг өнөөдөрт бүрэн бүтэн авчирсан юм шүү. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийг тэргүүлдгийн хувьд 1993 оноос хойш эх орон тусгаар тогтнолоо худалдсан ноцтой шийдвэр гарч байсныг мэдэхгүй юм. Монгол Улсад Африк шиг, Судан шиг, Афигнастан шиг энхийг сахиулахаар гадны цэрэг орж ирээгүй. Тэгэхээр дотоод нөхцөл байдал ч гайгүй амгалан явж ирсэн гэж үзэж болно. Тэгээд ч Ерөнхийлөгчид хуулиар олгогдсон гүйцэтгэх эрх мэдэл байх биш дээ. Улс төр л юм хойно манай Ерөнхийлөгчид өөрсдөө Гүйцэтгэх засаглалынхаа ажил руу хошуу дүрэх сонирхолтой байдаг болохоос биш, тийм хууль дүрэм ч байхгүй.

Үндсэн хуулиар олгогдсон эрх нь “Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлыг хангах ашиг сонирхлын үүднээс хууль тогтоох, гүйцэтгэх, шүүх эрх мэдлийг хэрэгжүүлдэг байгууллагууд зүй зохистой харилцан ажиллахад нь Үндсэн хууль болон бусад хуульд заасан бүрэн эрхийнхээ хүрээнд дэмжлэг нөлөө үзүүлнэ”, мөн “Ерөнхийлөгч Монголын ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгчийн хувьд үндэсний эв нэгдлийн ашиг сонирхлыг дээдэлж, шаардлагатай үед нийгмийн бүлэг, хэсэг, улс төрийн хүчнүүдийн хооронд зөвшилд хүрэхэд нь дэмжлэг үзүүлнэ” гэсэн л зүйл байгаа. Тэд Үндсэн хуулийн дагуу тушаал, захирамж гаргана, Зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч гэсэн сүрхий эрх зүйн орчинтой ийм л хүмүүс. Мэдээж хэрэг Монгол Улсын гадаад харилцааг олон улсын түвшинд илэрхийлэх үндсэн үүрэг бол бий. Өөр эрх мэдэл, эрх зүйн орчин байхгүй. Товчхондоо “билгэ тэмдэг” юм. Үндсэн хуулиар ч ийн тунхаглаж өгсөн.

Түүнд төсөв захиран зарцуулах эрх байхгүй, хууль санаачлах эрх байгаа ч батлах эрх байхгүй, байшин барилга барих, зам харгуй тавих шийдвэр гаргах эрх зүйн орчин байхгүй. Тэгэхээр эд нараас хөгжил дэвшил нэхэх хэрэг байхгүй. Гагцхүү улс орныхоо аюулгүй байдал, гадаад дотоод орчинд хэрхэн нөлөө үзүүлж ирсэн талаар л ярьж болох байх. Энэ тухай Үндсэн хуульд “Ерөнхийлөгч нь Ерөнхий сайд, УИХ, Засгийн газрын гишүүн, хуулиар тогтоосон үүрэгт нь үл хамаарах бусад ажил, албан тушаал хавсарч болохгүй. Хэрэв Ерөнхийлөгч өөр ажил, албан тушаал эрхэлж байгаа бол тангараг өргөсөн өдрөөсөө эхлэн уул үүргээс чөлөөлөгдөнө” гэж тодорхой зааж өгсөн байхад яах билээ. Мэдээж хэрэг, үе үеийн Ерөнхийлөгч улс төрд өндөр оролцоотой байх үүднээс эрх баригч намд нөлөөлөх, шүүх эрх мэдлээр наймаалцах зэрэг асуудал хөндөж л байдаг. Ийм зүйл бодитоор байгаа эсэхийг мэдэх юм алга. Эрх мэдлээрээ далайлган, нам, улс төрийн хүчнүүдийг үгэндээ байлгах дур сонирхол байж болох юм. Тэр тусмаа Н.Энхбаяр, Ц.Элбэгдорж нараас эхтэй нэг эрх мэдлийн хүрээ тэлэх гэсэн нэг зүйл өнөөдөр ч байсаар байна. Ийм сүлжээг хөгжүүлсэн учраас Ц.Элбэгдоржийн тухай үе үеийн Засгийн газар, улстөрчид ярьж, тэр байнга олны анхааралд байгаа хэрэг шүү дээ. Түүнд энэ улс төрөөс явчихаж болохгүй маш олон ноцтой шалтгаан байгаа учраас хэрүүл тэмцэл хийгээд байна гэж ойлгогдохоор.

Түүнээс бус П.Очирбатын тухай хэн юу ярьж байгаа юм. Тэр Ерөнхийлөгчөөс буусан цагаас хойш амар амгалангийн туйлдаа очсон байх. Түүнд Ц.Элбэгдорж шиг, Н.Энхбаяр шиг, Х.Баттулга шиг үхэж хатаад тэмцээд байхаар буруу зүгийн зүйл байхгүй болоод тэр. Н.Багабандийн тухай хэн юу яриад байгаа юм. Түүнд ч хамгаалж, амь насаараа дэнчин тавиад байх буруу зүгийн зүйл алга. Тиймдээ ч “Титэм үг” бичээд сууж байгаа хэрэг. Оюутолгойн ТУЗ-д байна гээд харааж л байна. Охин нь ийм, тийм алба хашиж байна, ийм бизнес эрхэлж гээд харааж л байна.

Энэ бол зүгээр л өөртөө байхгүй зүйлээ бусдын алдаа болгон харж байгаа мөчидхөн зан. Өөрийнхөө дутууг бусдын амжилтаас нэхэж, харааж зүхэх нь хамгийн бүдүүлэг хэрэг. Төрийн өндөр дээд алба хашиж, Үндэсний аюулгүй байдлыг тэргүүлж байсан хүн гадны хөрөнгө оруулалттай компанийн ТУЗ-д байх нь үндэстний эрх ашигт илүү тохиромжтой ч байж болох юм. Нэг сайн манаач нь ч юм билүү, хэн мэдлээ. Ерөнхийлөгч асны охин учраас тэр ядуу зүдүү амьдрах ёстой юу. Ерөнхийлөгчийн хүүхэд учраас бизнес эрхэлж болохгүй хэрэг үү. Энэ бол маш өрөөсгөл зүйл. Өнөөдөр байн байн гарч ирээд АН-ыг дотор нь бужигнуулаад байгаа Х.Баттулга яагаад чимээгүй байж болдоггүй юм. Түүнд хамгаалах асар олон зүйл байна. Их муухайгаар хэлбэл асар их шунал байна. Ядахад л улс төрд ойр байж хамгаалах эрүүл бус бизнес байгаа хэрэг шүү дээ. Эргэж өрвөлзөөд байгаа нөхдүүдийн цаана улс төр, бизнес бүлэглэлийн оролцоотой бохир бизнес, эсвэл хууль бус томоохон зүйлийг насаараа нууж амьдрах ийм л хоёрхон шалтгаан байгаа. Түүнээс Элбэг ч тэр, Намбарваан ч тэр, Женко ч тэр эх орон, ард түмэндээ хайртайдаа эргэж мөргөн үхэн хатаад байгаа хэрэг биш шүү дээ. Гэхдээ тэд үндэсний аюулгүй байдал, тусгаар тогтнолоо хөндөөгүй юм шүү. Харин ч баталгаажуулж ирсэн.

Н.Энхбаярын хувьд МАХН-ыг МАН-д өгч, хүүгээ МАН-д данслуулчихаад тайвширлыг олов бололтой. Энэ зүгээс нь харвал Н.Энхбаярт үхэн үхтлээ хамгаалах бохир бизнес, үйлдээд нуусан хууль бус зүйл байхгүй бололтой. Эцэг хүн хүүгийнхээ төлөө МАХН-ыг дагаж байсан хэдэн мянган хүний итгэл үнэмшлийг эрх баригчдад худалдсан өөдгүй л эр хүн болохоос эх орон, газар шороогоо худалдсан этгээд биш. Нэгэнтээ Ц.Нямдорж нэгэнтээ “Ерөнхийлөгч бол бурхны суудал. Эндээс буусан хүмүүс эргээд улс төртэй зууралдах хэрэггүй. Гэтэл тэд эргээд улс төр үймүүлж байна. Одоогийн энэ Ерөнхийлөгч бол бүр ч их үймээн дэгдээнэ дээ” хэмээн Ц.Элбэгдоржийг Ерөнхийлөгчөөр /2016/ ажиллаж байхад хэлж байв. Яг тэр замаар явж байна.

Насаараа УИХ-д сууж, Хууль зүйн сайдаар таван удаа томилогдож ажилласан хүн Ц.Элбэгдоржийг яагаад эргэж бужигнуулахыг мэдэж байна вэ гэхээр ихэд ойлгомжтой зүйл. Энэ мэт зүйлс байгааг нуух аргагүй. Дахин хэлэхэд үе үеийн Ерөнхийлөгчид алдаа оноотой л алба залгуулсан байх. Гэхдээ эх орон, газар шороо, энэ тусгаар тогтнолоо бүрэн бүтэн байлгахын төлөө явсан юм шүү гэдэгт бүрэн дүүрэн итгэж явдаг даа.

С.УУГАНБАЯР