Хан-Уул дүүрэг буюу УИХ-ын сонгуулийн 12 дугаар тойргийг Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга өмчлөөд авчихсан гэдгийг эх сурвалж хэлж байна. МоАХ гэсэн үг л дээ. Үүнээс гадна Х.Баттулга нэг, дөрөвдүгээр тойргийн схемыг ч төлөвлөж, фракциасаа нэрс зоож байгаа гэх. Магадгүй Ц.Элбэгдоржийн бүлэглэлийн, С.Эрдэнийн гэх мэт өмчилсөн тойргууд байж таарна. Тэр ч бүү хэл АН-д МАН-ын зурж өгсөн тойрогч байгаа байх. Ингэхэд АН-ын дарга Л.Гантөмөрт ямар эрх мэдэл байна вэ. Өөрт нь зурж төлөвлөсөн тойрог байдаг л байгаа даа. Нэр дэвшигчид, горилогчид бүсчилсэн том тойрогт хуваасан энэ үед Хан-Уул дүүрэг дангаараа нэг тойрог болж байгаад ихээхэн олзуурхаж, тэр хэрээр горилогч бүхэн энэ тойргийг зорих хүсэлтэй байна. Тэгэхээр уг тойрогт горилогчдын тухай эх сурвалжуудын мэдээллээс хүргэе.

МАН “ЖЕНКО”-ТОЙ ТОХИРЧ, ХАН-УУЛ, 12 ДУГААР ТОЙРГИЙГ ГАРГУУНД НЬ ХАЯСАН БОЛОЛТОЙ

Айсуй сонгуульд Хан-Уул дүүрэгт ах намаас Ерөнхийлөгчийн зөвлөх Т.Мөнхсайхан УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл эгчтэйгээ хөтөлцөх өнгөцхөн боломж бий. Хэдийгээр нэр нүүр тааруу ч Хан-Уул дүүргийн Засаг дарга Ж.Алдаржавхлан өөрийгөө сойж байгаа бол УИХ-ын гишүүн Г.Амартүвшин тойргоо алдахгүйг хичээнэ. Нөгөө талаас Хууль зүй, дотоод хэргийн дэд сайд Б.Солонго горилж байгаа гэх. Гэхдээ түүнийг МАН жагсаалт руу татах магадлалтай. Татах ч болов уу. Тэгэхээр МАН-аас тунаж үлдэж байгаа нөхдийн хувьд аль аль нь нэр нүүрээ барсан нөхөд. Нөгөө талаар МАН-ынхан Хан-Уулд хүч сулавтар өрсөлдөгчдөө илгээж байгаагаас харвал уг тойргийг гаргуунд нь хаясан бололтой. Тус тойргийг Х.Баттулга өмчилж байгаа нь зүгээр ч нэг хэрэг биш. Тохиролцооны тойрог гэхэд болно.

ХҮЧИТ ШОНХОРЫН ӨВ ЗАЛГАМЖЛАГЧ ХҮЧ ГАРГААД Ч НЭМЭРГҮЙ

“Хүчит шонхор”-ын өв залгамжлагч, эмч залуу гэнэт Эрүүл мэндийн сайдаар тодорч, олныг цочирдуулж байсан. Т.Мөнхсайхан өдгөө Ерөнхийлөгчийн зөвлөхөөр ажиллахын зэрэгцээ түүний квотоор Хан-Уул дүүрэгт өрсөлдөхөөр болж. Эрүүл мэндийн сайдаар ажиллаж байхдаа жульдсан төдийгүй амаржсан эхэд хүнлэг бус хандсан гэх үндэслэлээр МАН-ынхан сайдын суудлаас нь зайлуулж, санаа амарсан нэг хөрөнгөтний хүү. Ер нь бол цагаан захтнуудын үргэлжлэл үйлдвэрийн дүүрэгт нэр дэвшиж байгааг нь ойлгохгүй юм. Үйлдвэрийн анхны яндан дуугарч байсан энэ дүүргийнхэн махны захын өв залгамжлагчид санал өгөх эсэх нь ихээхэн эргэлзээтэй. Тэгээд ч тэр төрийн сайдын албанд зүгээр ч нэг суусангүй. Лавтай Солонгос улсаас авчирсан ажилладаггүй тоног төхөөрөмж 18 тэрбум төгрөгөөр шахсан гэх баримтыг “Оном” сангийн тэргүүн дэлгэж л байсан.

Д.САРАНГЭРЭЛИЙГ ЖЕНДЭР ТҮШСЭН Ч ХУГАЦАА НЬ ДУУССАН

Д.Сарангэрэлийн хувьд бол жагсаалт гэж байхгүй. Арга буюу жендерийн асуудал түшиж, эмэгтэйчүүдийн квотоор орж ирэх магадлал л бий. Түүнээс МАН-д түүнийг “хаях хонхор ч олдохгүй” байгаа гэлцэнэ. Тэрбээр Эрүүл мэнд, Байгаль орчин, аялал жуулчлал, Хөдөлмөр нийгмийн хамгаалал гээд гурван салбарт сайдын алба хашиж, алба бүхэндээ бүдэрсэн хүн. Эрүүл мэндийн сайдаар ажиллаж байхдаа том том алдаа гаргасан нь салбарын бус хүн томилсоны гай байх. Харин цар тахлын үеийн төсөв зардлаас халаасласан, МАН-ыг санхүүжүүлсэн, Дорнодын талд том ферм байгуулсан, нүүдлийн эмнэлэг лаборатори будилуулсан гэх мэт асуудалд холбогдон, сайдынхаа суудлаас бууж байв. Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын сайдаар ажиллахдаа зүдэрсэн иргэдээ “улны” хэмээн доромжлоод нэг сар ч хүрэхгүй хугацаанд ажиллаад хөөгдсөн гээд паян ихтэй хүн. Энэ тухайд МАН-ын удирдлагууд “Д.Сарангэрэлд хангалттай албан тушаал өгч байсан. Одоо болно” гэж хэлсэн нь бий. Тэгэхээр Хан-Уул дүүрэгт МАН-ын нэрийг нь өндөрт өргөчихөөр эмэгтэй дүр гараад ирвэл тэр жийгдэж таарна.

Ж.АЛДАРЖАВХЛАН АХИАД УНАХ НҮХЭЭ ДӨРВӨН ЖИЛ МАЛТСАН

Аймаг, дүүргийн дарга нар бардам сонгуульд ордог, бас ялдаг бичигдээгүй хуультай. Парламентад цөөнгүй аймаг, дүүргийн даргын суудлаас ирсэн нөхөд сууж байна. Гэтэл дүүргийн Засаг даргаар ажиллаж байсан Ж.Алдаржавхлан 2020 оны сонгуульд өвдөг шороодож, дүүрэгтээ ч нэр хүндгүй гэдгээ батлан харуулсан. Одоо бүр ч үгүй байх. Тэр 2020 оны сонгуульд өрсөлдөх үеэр арай ч ийм дор орчихсон нэр төртэй байгаагүй. Харин одоо нэр нүүрээ барсан нөхөр яагаад ч нэмэргүй байх. Гэхдээ МАН тойрогт нэг л унасан бол ахиж мандат өгдөггүй талтай.

ДӨРВӨН ЖИЛД ЭЛЭГ БУРУУ ГЭДГЭЭ ХАРУУЛСАН Г.АМАРТҮВШИНГ ДЭМЖИХГҮЙ

Г.Амартүвшин гэж гадны иргэншилтэй нөхөр дөрвөн жил юу хийсэн бэ гэхээр хэлэх үг алга. Хөгжлийн банкны захирлаар зургаахан сар ажиллахдаа өдгөөгийн УИХ-ын гишүүн Г.Дамдинням, Х.Ганхуяг нарт 33 тэрбум төгрөгийн зээл олгож, тэр нь төлөгдөлгүй хэл ам болж байсан гээд дурдаад байвал олон зүйл. Жирийн бизнес эрхлэгчид очих ёстой зээлийг танил талдаа өгчихсөн хүн гэдгийг хан-уулчууд хожуу сонссон ч одоо бол сайтар мэдэж байгаа. Тэгээд гадаад иргэншилтэй, тэнд амьдарч байсан цагаан захтан энэ дүүрэгт юу л хийв гэж. Хийж чадахгүйгээ ч дөрвөн жилийн хугацаанд хангалттай харуулчихсан төдийгүй элэг буруу хүн гэдгээ ч харуулсан.

АН-ААС “ЦУСТАЙ” ХӨРӨНГИЙН ЦУУТАЙ ЗАЛГАМЖЛАГЧ ТЭРГҮҮТЭЙ НӨХӨД ХОЛ ЯВАХГҮЙ

Монгол Улсын төрийг ах дүү, амраг садан, худ ургаараа эзэгнэх гэсэн үндэсний олигархиудын санаархал улам бүр идэвхжиж байгаа нь сонгууль дөхөхөөр харагддаг. Энэ нь сонгуулийн олон тойрог дээр харагдаж байна. Үүний нэг жишээ нь Хан-Уул дүүрэгт Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулгын хүргэн, “Оюуны-Ундраа”-гийн босс С.Отгонбаярын хүү, Шадар сайд С.Амарсайханы зээ дүү О.Тэнүүн гэгч нөхөр өрсөлдөхөөр зэхэж байгаа гэх. Хадам аав нь тойргийнх нь схемыг зурж, нэр дэвшигчдийн нэрсийг зоож байгаа болохоор түүнд асуудал алга. Ааваасаа өвлөсөн “Оюуны-Ундраа” группыг удирддаг, хөрөнгөлөг хадамтай гэхээр түүнд хөрөнгө мөнгөөр бороо оруулсан ч чадна гээд зогсож байгаа бас л нэг луйврын өв залгамжлагч, цагаан гартан. Ингэхээр хан-уулчуудад төдийлөн таалахгүй л болов уу. Хоёр талын хөрөнгө аль аль нь “цустай” гэж болох ч энэ тухай дэлгэрүүлэх гээд яахав. Хан-Уулчууд төдийгүй монголчууд сайтар мэднэ дээ.

ХАН-УУЛЫГ НАЙМАН ЖИЛ СҮЙТГЭЧИХЭЭД САНАЛ ГУЙХ Ч ХААШАА ЮМ

Нөгөө талаас Хан-Уулыг өөрийнхөө эзэмшил шахам ойлгож явдаг муйхардуу нөхөр Ж.Ганхуяг орж ирэх нь тодорхой. Мөн л цагтаа Х.Баттулга, Лу.Болд нарын дэмжлэг авсан залуусын хүчээр Хан-Уулд анх удаа АН-ыг ялуулж, ялалтын эзнээр тодорч, тус дүүргийн Засаг даргаар морилж байсан нөхөр. Анх 2008 онд дүүргийн Засаг даргаар томилогдож байсан Ж.Ганхуяг бүрэн эрхийнхээ хугацаанд байнга л огцрох асуудалтай нүүр тулж ирсэн хүн. Алба хашиж байхдаа газар эзэмших эрхийн асуудлыг дур мэдэн, захирамж гарган, нэг хүнд гэр бүлийн хэрэгцээний хэд хэдэн газар олгох, нэг аж ахуйн нэгжид хуульд заасан хэмжээг хэтрүүлэн газар олгох, төрийн байгууллагын газрыг иргэнд шилжүүлсэн зэрэг удаа дараагийн хууль бус үйлдлүүдээ цагаан дээр хараар бичүүлчихсэн нь өнөөдөр байж л байна. Ерөнхийдөө Хан-Уулыг найман жил засаглах нэрээр сүйтгэчихээд эргээд Хан-Уулаас санал гуйж очно гэдэг бол байж боломгүй асуудал.

НУТГААСАА ДЭМЖЛЭГ АВДАГГҮЙ М.ХҮДЭРБААТАРЫГ ХЭН ДЭМЖИХ ЮМ

Мөн нэг горилогч нь төрж өссөн Хэнтий аймагт АН-ын нэр дээрээс хоёр ч удаа өрсөлдөөд бараагүй учраас Хан-Уул дүүргийг зөөлчилж ирж байгаа бололтой. Хан-Уул бол зөөлчлөх тойрог биш. М.Хүдэрбаатарт хатуудах тойрог гэдгийг тэр мэдэхгүй байгаа бололтой. Төрсөн нутгийнх нь ард түмэн “Чи УИХ-ын гишүүн байж болохгүй” гээд дахин дахин хөөж явуулаад байхад өөрсдийг нь зөөлчилж, дорд үзэн ирж байгаа нөхрийг Хан-Уулынхан алгаа дэлгээд тосож авна гэж үгүй. Тэр МоАХ-ны төлөвлөж байгаа тойрог дээр шавар хааж орж ирж байгаа нь Х.Баттулгын МАН-ынхны аманд хаяж өгсөн “бөх” байх. Түүнд АН дотор данслагдаагүй фракц гэж бараг байхгүй, Н.Алтанхуяг АН-ыг хойморлож байхад Алтангадаст данслагдан, УИХ-д нэр дэвшиж явахдаа Хэнтий аймгийн хүүхэд багачуудад зайрмаг тараахаас өөрөөр ямар нэг бүтээлч санаачилга ч гаргаагүй нөхөр. С.Эрдэнэд ханд хаяж явснаа гэнэт “С.Эрдэнэ бол чонотой нийлсэн гэрийн нохой” гээд хаяад явсан. Мөн С.Баярцогт нартай ойр байж байгаад гэнэт хэвлэлээр муулаад эхэлсэн. Нам дотроо хаяа хатавчийг нь ч болтугай бараадах фракцгүй болсон энэ нөхөр эцсийн сумаа тавьж, Х.Батулгын ивээл дороос Хан-Уулд өрсөлдөхөөр зэхэж байгаа гэх. Үүнээс гадна “Хашаандаа сайхан амьдаръя” төслийн эзэн Ц.Түмэнбаяр болон нийслэлийн ИТХ-ын төлөөлөгч асан Бямбын Ариунболд гэх нөхөд ч горилж байгаа сураг байгаа ч аль аль талаараа мандат авна гэхэд бэрх.

МАН-ЫН ТҮЦ ШИГ АЖИЛЛАСАН Т.ДОРЖХАНД ЖАГСААЛТ РУУ ЗУГТААХААС ӨӨР АРГАГҮЙ

Гуравдагч хүчнээс парламентад ажиллаж байгаа ХҮН намын Т.Доржханд өнгөрөгч дөрвөн жил МАН-ын үг хүслийг биелүүлэгч байсан. ХҮН намыг ерөөсөө МАН-ын ТҮЦ шиг ажиллуулж ирсэн нь гишүүд дэмжигчдэд нь таалагдаагүй. Нөгөө талаар дөрвөн жил ажиллахдаа амьдралын хөрсөн дээр хэрэгжээд явах өөдтэй нэг ч хууль батлуулсангүй, Хан-Уул дүүрэгт хандсан ямар нэг зүйл хийсэнгүй. Тиймээс үүнийгээ мэдэж байгаа Т.Доржханд намынхаа рейтингэд найдаж, жагсаалтад орох нь тодорхой болсон. Хан-Уулд нэр дэвшин очих нүүр бол байхгүй гэсэн үг. Гэвч нам нь дөрвөн хувийнхаа босгыг давж чадах уу, үгүй юу гэдэгт эргэлзээ бий. Учир нь Т.Доржханд эрх баригч намын халаасанд явж ирсэн нь гишүүд дэмжигчдэд нь огтхон таалагдаагүй, тэд нүүр буруулсан гэдгийг намынх дотоод эх сурвалж хэлсэн. Ингэхээр намын саналд найдах ч хэцүү. Харин өнгөрөгч 2020 онд тус дүүрэгт өрсөлдөөд унаж байсан “Бид уучлахгүй” хөдөлгөөний тэргүүн Б.Мөнхцэлмэг даагаа нэхэх юм байна.

ШИНЭ НАМААС ДЭВШИГЧ Т.БАЯРХҮҮ, Б.МӨНХЖАРГАЛ НАРТ БОЛОМЖ НЭЭГДЭЖ БАЙНА

Гуравдагчдын орон зайд байгаа ШИНЭ нам, МУНН-ын намын Шинэ нэгдсэн эвсэл, Ногоон нам, МҮАН-ын Үндэсний эвсэл хооронд өрсөлдөөн бий болох талтай. Шинэ эвсэл сонгуулийн санал өгөх хуудсан дээр тавдугаарт эрэмбэлэгдэж байгаа бол Үндэсний эвсэл гуравдугаарт эрэмблэгдэж байгаа нь тал талын боломж юм. Шинэ нэгдсэн эвслийг ШИНЭ намын дарга Ц.Гантулга тэргүүлж байгаа. Тус нам нь өнгөрөгч жилүүдийн турш эрдэмтдийн баг бүрдүүлэн ажиллаж, нийгэм, улс төр, эдийн засгийн чиглэлд 18 хувьсгал санал болгосон. Үүнийхээ дагуу бодлого хөтөлбөрөө боловсруулж, энэ удаагийн сонгуульд үзэл баримтлалаа даган, МУНН-тай нэгдэн оролцохоор зэхсэн. Эх сурвалжийн хэлж байгаагаар бол Шинэ нэгдсэн эвслээс эдийн засгийн ухааны доктор Т.Баярхүү, Шинэ намын Ерөнхий зөвлөлийн гишүүн Б.Мөнхжаргал нар өрсөлдөх сураг бий. Уг эвслийн нэр дэвшигчдэд нэг онцлог байгаа нь нэр цэвэр юм. Аль ч тойрогт очсон нүүр бардам. Нөгөө талаар өөрсдийн гэсэн үзэл баримтлалын дагуу үзэл санаа, бодлогоо боловсруулж олон нийтэд түгээсэн давуу тал ч бас бий. Т.Баярхүү, Б.Мөнхжаргал хоёр хэзээ Төрийн өндөр дээд алба хашиж, хаана татвар төлөгчдийн мөнгийг үрэн таран хийж, хэнээс авлига авсан юм. Энэ мэт хууль бус зүйл байхгүй нь сонгуульд түшиж тулж таарна. Тэр тусмаа Т.Баярхүү нь Зээлтэй иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах холбоо, Б.Мөнхжаргал нь МАНАН дэглэмийн эсрэг Монгол түмний нэгдэл хөдөлгөөний тэргүүнээр ажиллаж, эгнээндээ эх орончдыг нэгтгэн, нийгмийн сайн сайхны төлөө тэмцэж яваа хүмүүс учраас шударга ёсыг хүсэж байгаа иргэдийн дэмжлэг ирэх магадлал өндөр юм.

ҮНДЭСНИЙ ЭВСЭЛ ХЭМЭЭН СҮРХИЙ НЭРИЙДСЭН Ч ХУУЧИН МАНАН-Г СЭРГЭЭЖЭЭ

Үндэсний эвслийг Хан-Уул дүүрэгт төвлөрөн үйл ажиллагаа явуулж байгаа МАК-ын өв залгамжлагч, Монгол Улсын 34 лицензийг эзэмшиж байгаа Н.Номтойбаяр тэргүүлдэг. Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхээр бол ард түмний өмч байх ёстой 34 лиценз халааслачихсан нөхрийн тэргүүлж байгаа эвслээс нэр дэвшигч очихоор Хан-Уул дүүрэг хэрхэн хүлээж авах юм бол гэдэг нь сонирхол татна. Хэрвээ энэ дүүргийнхэн Н.Номтойбаярыг дэмжих байсан бол 2020 онд сонгох л байсан, тэр ердөө 15-хан хувийн санал авсан гэхээр цаашид ч гарц харагдахгүй байна. М.Энхболдыг УИХ-ын дарга байхад Тамгын газрынх нь Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Ц.Цолмон, УИХ-ын гишүүн асан А.Ундраа нар лавтай энэ тойрогт өрсөлдөх мэдээлэл бий. Магадгүй сонгогчдын орон зайд дүр нь аятайхан бууж болох ч явж байгаа бүлэглэл нь биш. Яагаад гэхээр нэгэн үе төр самарч явсан “60 тэрбум”-ын буюу М.Энхболдын фракциас чамгүй олон хүн Үндэсний эвслийг бараадсан гэх мэдээлэл нь хан-уулчуудын чихэнд тийм ч чимэгтэй сонсогдохгүй. Одоогоор УИХ-ын гишүүн асан А.Ундраа, Д.Ганболд, Д.Оюунхорол, Ж.Мөнхбат нар очоод байгаа бол М.Энхболдын үед улсын болон нийслэлийн хэмжээнд төр захиргааны байгууллага, агентлаг газрын даргаар ажиллаж байсан хэсэг нөхөд ч очсон байна. Тэгэхээр энэхүү эвсэл нь МАН, АН-ынхаа олигархи бүлэглэлээс ялгарах зүйл байхгүй гэсэн үг. Өнөөх л МАНАН бүлэглэл ахиад өөр зохион байгуулалт, өөр дүрэмтэйгээр үүссэн гэдэг нь харагдана. МАНАН-г олон жил эсэргүүцэж байгаа иргэд ахиад нэр зүсээ хувиргасан МАНАН-г дэмжинэ гэж үгүй.

БУСАД ЖИЖГҮҮДЭД ХҮРТЭЭЛГҮЙ СОНГУУЛЬ БОЛНО

Эрх баригчид сонгуулийнхаа дүрмийг өөрсдөө зохиосон. Хүссэн хүсээгүй энэ дүрмээр явна. Гагцхүү сонгогчдын илт давуу санал л нөхцөл байдлыг өөрчилж чадна. Ёстой л “Даравч дардайна” гэдэг шиг гуравдагчдын орон зайд Шинэ нэгдсэн эвсэл өөрийнхөө зарчмаараа гарч ирнэ. Ядахад эрх баригчдын халаасанд орчихоогүй. Намд нь төр дамжсан хөрөнгөтнүүд байхгүй гээд нэр цэвэр учраас гуравдагчдын орон зайд яах аргагүй хүчтэй өрсөлдөгч мөн. Мөн нэр зүсээ өөрчилсөн МАНАН-чууд буюу Үндэсний эвсэл улирч баларсан сэтэр, хурааж цуглуулсан хөрөнгөөрөө далайлгаж үзэх байх. “Үхсэн буурын толгойноос амьд ат айна” гэдэг шиг М.Энхболдыг мандаж явахад хишиг буяныг нь хүртэж байсан нөхөд эрх биш Хан-Уулд байх учраас хүссэн хүсээгүй өрсөлдөгчдийн тоонд орж таарна. Нөгөө талаас санал өгөх хуудсан дээр дөрөвт эрэмбэтэй ИЗНН бий. Тэд парламент, Засгийн газрын түвшинд суудал эзэлж байсан хэдий ч улс төрийн үйл ажиллагаанаас эхлээд олон тал дээр дэндүү сул юм. Намын дарга Б.Батбаатар улс төрийн намуудыг нэгдэхийг уриалж, тэр нь ч бүтээгүй. Энэ мэт жижиг намууд олон байгаа ч үнэн хэрэгтээ тэдэнд огт хүртээлгүй сонгууль болно.

С.ДАНЗАН