Олны шүүмжлэл хөтлөөд бөөн шуугиан дагуулаад, парламентад орж ирсэн эмэгтэй бол П.Анужин. Шүүмжлүүлэх шалтгаан нь ердөө “Монгол тулгатны 100 эрхэм” нэвтрүүлгийг санаачлан, хөтлөгчөөр ажилласных гэдэгтэй хувьдаа санал нийлнэ. Яагаад гэхээр тэнд ажиллахдаа дэндүү “дотор” нь орж, халуун бүлийн агаар бүрдүүлэх гэсэн санаа нь өөр тийш залж одсон учраас шүүмжлэлийн гол шалтгаан болов. Түүнээс тэр ихэс дээдсийг Оюутолгойн төсөлд гарын үсэг зурж, “бэлэг” сэлтэнд дараатай байхад толиныхоо өмнө л эргэлдэж байсан байх. Тавантолгойн төслийг эхлүүлэн нүх сүв болгонд шахаа өрнөж байхад мацаг бариад сууж байгаа биз дээ. “Эрдэнэт”-ийг бол бүр ч ойлгохгүй. Тэгэхээр шүүмжлэх ямар шалтгаан байв гэж ...

Олны ярьж байгаагаар бол түүнд бусдын эзэмшилт сэтгэл зүрх рүү оргож боссон энэ тэр асуудал байж болох ч энд огтхон ч хамаагүй. Энэ утгаараа тэр ард түмний дайсан огт биш. Хөтлөгчөөр ажиллаж, олны анхааралд орсон эрчээрээ улс төрд ороод ирсэн даруйд л ам ангайх болгондоо шүүмжлэлд өртөж байна. “Муу нэрийг хусавч арилахгүй, сайн нэрийг хүсэвч олохгүй” гэдэг үг санаанд орох ч үндэстнээ хорлох хэмжээний муу үйл түүнд байхгүй. Тэгэх ч хүн биш. Гагцхүү хүний хамгийн нандин зүйл ч буруу харагдаж гэмээнэ хойшид ямар их саад үлдээдгийн нэгээхэн жишээ юм. Тэгэхээр П.Анужин үндэсний хэмжээнд том гавьяа байгуулах зайлшгүй шаардлагатай. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх шиг гэрэл цахилгаан, дулааны үнийг тэглэж чадахгүй. Ерөнхийлөгч Х.Баттулга шиг “бүх өр тэглэнэ, өрх бүрд нэг сая төгрөг өгнө” гэж ам гарч бас чадахгүй. Тайван цагт Мандухай хатан шиг сэлэм бариад мордохгүй учраас аль аль нь боломжгүй. Үүгээрээ түүнд чадахгүй зүйл олон байна. Яахав, ард олны сэтгэлийг хөдөлгөсөн зардал багатай “гавьяа” нэгийг байгуулахад болох юм. Түүнд пиарчид бол олдоно. Эсвэл ангийнхаа ах, эгч нар шиг худлаа яриад сурчих нь илүү амар ч байж мэднэ. Парламентын босгоор бөөн шүүмжлэл хөтлөөд орж ирсэн эрхэм бүсгүйн хурал цуглаан дээр гаргаж байгаа санал, хэлж байгаа байр сууринаас харахад тэгтэл нь ад үзэгдэх шалтгаан харагддагүй. Гол төлөв зөв зүйл байдгийг энд нуух аргагүй. Гагцхүү шинэ гишүүн “Ард түмэнд чин үнэнийг хэлж болдоггүй” гэдэг улстөрчдийн суу заль гэрэлтүүлсэн аугаа үг байдгийг мэддэггүй бололтой.

Тухайлбал, “Эм, эмнэлгийн хэрэглэгдэхүүний тухай хууль”-ийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцэх үеэр тэр монголчуудын эмийн хамаарлын талаарх асуулт шүүмжлэл дагуулсан. Уг нь эмийн замбараагүй хэрэглээ, бизнес болтлоо цэцэглэсэн тогтолцоо, хүн ардадаа эм хэрэглэхийг хуульчилж журамлах биш тогтмол эм хэрэглэж байгааг шалтгаан, тоо баримт судалгаа шаардсан асуулт нь түүнийг шүүмжлэхэд хүргэсэн. Үнэн л хэрэг. Эмийн хэрэглээ, эмийн бизнес бол утгаа алдсан. Ард түмэнд таалагдах гэсэн гишүүд эмийн хэрэглээг ихэсгэж, хөнгөлөлт хүртэл үзүүлдэг нь буруу жишиг шүү дээ. Эмийн бизнест гар хөлөө дүрсэн хэдэн ч гишүүн байхыг үгүйсгэхгүй. Бодох ёстой. Эмийн бизнесээс хамаарал бүхий гишүүдийн дунд суучихаад эмийн хөнгөлөлт эдэлж байгаа түмэнд хэлж болох үг биш шүү дээ. Ядахад тэд нар нь ард түмэндээ “аминаасаа” илүү хайртай. Гэнэн тэнэгийн л асуудал. Мөн төрийн хэмжээнд дээлийн өнгө, хээг дагаж мөрдөх шаардлага байгааг дуулгаад авсан нь бас л нийгэмд гал асааж өгөв. Үүнд болохгүй зүйл үгүй. Төрийн хэмжээний уулзалт, арга хэмжээнд үндэсний хувцасаараа гоёхоос гадна өнгө төрх, хээ угалзад ихээхэн утга учир, билгэдэл байдгийг хэлсэн. Эртнээсээ монголчуудад дагаж мөрдөж байсан зүйл ч бий. Я.Доржханд шиг пүүз углаж ирчихээд дайраад байвал парламентын гишүүн гэх нь манай нөхцөлд өрөөсгөл. Эсвэл С.Жавхлан шиг дээл бол дээл өмсөж, хээ л бол хээ наагаад байвал бас утга учиргүй. Энд дэлхийн хөгжил, олон улсын жишиг ярих ч шаардлагагүй. Тэд богино өмдтэйгөө Төрийн ордондоо ирнэ үү, боломжийн хослол өмсөөд хуралдаа сууна уу, бидэнд хамаагүй. Бусдаас ялгарч содон харагдах гэсэн нэг муу шинэ гишүүнцэр Монгол Төрийн босгоор дагаж мөрдөж байгаа дүрэм журмаар л давах ёстой. Энэ чинь Монгол Улс. Гэтэл ард түмэн байтугай Ерөнхийлөгч нь хүртэл “Дээлийн торгоны хээ ярилаа” хэмээн шүүж зүхэхээр яах ч билээ. Нэг л эвээ олохгүй байна.

Мөн архи согтууруулах ундааны тухай хууль хэлэлцэж байх үеэр архины савлагааны талаар хөндөж бас л буруудсан. Ерөөсөө парламентын босго даваад шүүмжлэлд өртсөн цөөн эмэгтэйн нэгээр тэр бүх цаг үед тодорсоор байх болно. Уг нь тэр С.Одонтуяа гишүүн шиг ард түмнээ Солонгосоос татаж авчрахын төлөө гадаа биш, Төрийн ордны хоёр давхарт суулт зарлах ёстой. М.Оюунчимэг гишүүн шиг шахмал түлшний үнэ, хангалт шаардаж өрөвдөлтэй царай гаргах байсан. Эрчүүд нь томдох байх, бусад эмэгтэйчүүдээсээ суралцах шаардлага байна. Түүний хөндөж байгаа асуудлыг Ерөнхийлөгч, УИХ-ын гишүүдээсээ ард түмэн хүртэл хэлбэр талаас нь харахаас агуулга зүгээс нь хардаггүй. Магадгүй агуулга талаас нь харах хэрэггүй гэж хүчээр мохоодог ч байж болох. Эсвэл мань бүсгүй улс төрд дэндүү жижигдэж байгаа. Улс төрийн карьер, ирээдүйн замналаа бодож байгаа бол арай өөр хандах байв. Тэр шүүмжлэлд өртөснөөр олны анхааралд орох гэж ирээгүй шигээ улс төрд орох гэж зовоогүй. Нэг талаас нь жендэр, нөгөө талаас нь гэм хоргүй байдал нь түшээд орж ирсэн. Мэдээжийн хэрэг, МАН-аас өөрсдөө тойргоо сонгодог тодорсон “хувилгаад” хүсдэггүй, айж бэргэдэг тийм нэг тойрог байдаг даа. Тийм тойрогт үймээн самуун дэгдээгээд байхгүй, доошоо хов зөөж, дээшээ хатгаад байхгүй нөхдийг явуулчихдаг. Энэ нөхцөл хамгийн гол түшиц болсон. Аманд хаяж өгнө ч гэдэг дээ. Гал руу явууллаа ч гэдэг. Ямартай ч тэр гурван мандаттай 28 дугаар тойрогт нэр дэвшиж, 32031 хүний санал аваад ялчихсан. Санамсаргүй хэрэг. Үнэн зүйл бол тус тойрогт тодорсон “хувилгаан” байгаагүй. Тодотгож хэлбэл лидер гэх улстөрч нэгээхэн ч байсангүй. Хамтрагч Д.Сумъяабазар, Н.Учрал нарыг лидер гэх боломжгүй. Өрсөлдөгч Э.Батугшир, Х.Бат-Ялалт, О.Магнай, Н.Наранбаатар, Ш.Гантулга нарыг ямар өрсөлдөгч гэдэг юм. Зөв тойрог сонгосон гэхээсээ илүүтэй маш сул тойрог оногдсон. Хүний тавилан, явах замыг зураад өгчихсөн байдаг гэдэгт итгэдэг мулгуу хүн юм би. Түүндээ ч П.Анужин зурж залсан замаараа л явж байгаа байх. Чухам агаар нарны орон зай, амьдралын алаг өдрүүдэд улс төр гэх харгуй салаалсан нь ямар учиртайг тэр өөрөө ч мэдэхгүй суугаа. Тэгвэл түүний сэтгэлийг хөдөлгөж чадахуйц эсрэг хүйстэн нөлөөлчихлөө гэж болохоор. Эм амьтны араншинг уясгаад өгөхөөр юунд ч хүргэж болдгийн сонгодог жишээ юм. Тодотгож хэлбэл үерхлээ улс төр болгосон бүсгүй гэх жиг жуг бий. Мэдэхгүй юм даа. Энэ үнэн бол сэтгэл хөдлөлийн уудмаас ч улстөрч болсон гэж болно. Тэгэхээр П.Анужингийн улс төрийн зам тийм ч урт биш болов уу. Түүнд улс төрд орох хүсэл мөрөөдөл анхнаасаа байгаагүй байж ч мэднэ. Энэ нь ч аливаа хурал цуглаан дээр хэлж ярьж байгаа үгнээс бүх зүйл харагддаг даа. Ерөөсөө тэр улс төр гэх уянгын драм зохиочихоод түүнийгээ жаргалтай төгсгөхөөр яваа бүсгүй хүн.

2021 он

С.Ууганбаяр

"Манай 76" номноос ....